نسبت کمال عقلانی (اتحاد با عقل فعال) با کمالات اخلاقی از نظر ملاصدرا

نقش علم و عمل در رسیدن انسان به کمال و سعادت حقیقی، ازجمله مباحث قابل تأمل است که در نظام فکری ملاصدرا جایگاه ویژه‌ای دارد. عبارات صدرالمتألهین، نشان می‌دهد که غایت آفرینش، وصول انسان به مرحلة کمال عقلانی و مرتبة عقل مستفاد است که اتحاد با عقل فعال را دربر ‌دارد و عقل عملی ممد و زمینه‌ساز آن است. در حالی که با تعمق در مجموعة نظام تفکر صدرایی و با نگرش به مبانی ایشان، به‌نظر می‌رسد این دو یک هویت واحده هستند که نفس انسان در حرکت جوهری، به طی مراحل آن‌ها، متناظر با یک‌دیگر می‌پردازد به گونه‌ای که‌ به تلازم و اتحاد معرفت و فضیلت می‌توان اذعان کرد. درمجموع، اهمیت و ارتباط دو سویة هر کدام از دو جنبه غیر قابل انکار است و هیچ‌یک به‌تنهایی قادر به ایصال انسان به سعادت حقیقی نیستند